سنگ فرز یکی از پرکاربردترین انواع ابزارآلات صنعتی در صنایع مختلف است. از کارگاه‌های جوشکاری گرفته تا کارهای ساختمانی، نجاری، سنگ‌تراشی و حتی در تعمیرگاه‌ها، کاربرد دستگاه فرز نقشی کلیدی دارد. با این حال یکی از مشکلاتی که بسیاری از کاربران با آن روبه‌رو می‌شوند، داغ شدن بیش از حد دستگاه است؛ به‌ویژه در بخش گیربکس فرز که در حین کار، حرارت زیادی تولید می‌کند. این موضوع نه تنها باعث کاهش عملکرد دستگاه می‌شود، بلکه در صورت تداوم، می‌تواند آسیب‌های جدی به قطعات داخلی وارد کند و حتی خطرات ایمنی به همراه داشته باشد.
در این مقاله به‌صورت تخصصی و دقیق بررسی می‌کنیم “علت داغ شدن سنگ فرز” (What Causes the Angle Grinder to Get Hot) چیست، چرا گیربکس فرز داغ می‌شود، این داغ شدن چه پیامدهایی دارد، و در نهایت چطور می‌توان با رعایت اصول استفاده و نگهداری، از بروز چنین مشکلی جلوگیری کرد.
علت داغ شدن سنگ فرز
اولین نکته‌ای که باید دانست این است که داغ شدن سنگ فرز امری طبیعی است، زیرا این ابزار با سرعت بالا کار می‌کند و اصطکاک زیادی در حین برش یا سایش ایجاد می‌شود. با این حال، وقتی حرارت بیش از حد معمول بالا می‌رود، نشانه‌ای از وجود ایراد در سیستم الکتریکی یا مکانیکی دستگاه است. علت داغ شدن سنگ فرز شامل موارد زیر است:
- یکی از اصلی‌ترین علت داغ شدن سنگ فرز، فشار بیش از حد به موتور در حین کار است. هنگامی که اپراتور سعی می‌کند با زور یا فشار زیاد، سطح سختی را برش دهد، موتور مجبور می‌شود جریان الکتریکی بیشتری بکشد تا توان لازم را فراهم کند. این افزایش جریان، دمای سیم‌پیچ‌ها را بالا می‌برد و حرارت تولیدشده به بدنه منتقل می‌شود.
- دیگر علت داغ شدن سنگ فرز، تهویه نامناسب است. در بسیاری از مواقع کاربران توجهی به دریچه‌های هوا و فن خنک‌کننده دستگاه ندارند. با انباشته شدن گرد و غبار یا براده‌های فلزی، مسیر عبور هوا بسته می‌شود و گرمای تولیدشده درون بدنه باقی می‌ماند. در نتیجه حتی در مدت کوتاهی از کار، دستگاه داغ می‌کند.
- همچنین خرابی یا خشکی بلبرینگ‌ها از دیگر علت داغ شدن سنگ فرز است. بلبرینگ‌ها وظیفه دارند محور چرخش را نرم و بدون اصطکاک نگه دارند. اگر گریس آن‌ها خشک شده باشد یا آسیب دیده باشند و در صورت تعویض نکردن به موقع بلبرینگ سنگ فرز، اصطکاک افزایش یافته و گرما به سرعت بالا می‌رود. در چنین حالتی، حتی اگر موتور سالم باشد، باز هم حرارت زیادی از ناحیه محور احساس می‌شود.
- از سوی دیگر، اگر ذغال‌ها یا برس‌های موتور بیش از حد ساییده شده باشند، تماس الکتریکی ناقص می‌شود و جرقه‌زنی‌های ریز در محل تماس ایجاد می‌شود. این جرقه‌ها هم تولید حرارت می‌کنند و هم به تدریج باعث سوختگی سطح کموتاتور می‌شوند. به همین دلیل توصیه می‌شود با نحوه تعویض ذغال سنگ فرز آشنا باشید و در بازه‌های زمانی مشخص، ذغال‌ها بررسی و در صورت نیاز تعویض کنید.
در نهایت می‌توان گفت علت داغ شدن سنگ فرز معمولاً ترکیبی از چند عامل است؛ از فشار بیش از اندازه گرفته تا تهویه ضعیف یا فرسودگی قطعات. شناخت این دلایل اولین گام برای جلوگیری از آسیب‌های بزرگ‌تر است.
بیشتر بخوانید: علت سوختن آرمیچر سنگ فرز چیست؟
علت داغ شدن گیربکس سنگ فرز
یکی از بخش‌هایی که در هنگام کار به‌وضوح داغ می‌شود، گیربکس است. “علت داغ شدن گیربکس سنگ فرز” را باید در ماهیت عملکرد این بخش جست‌وجو کرد. گیربکس وظیفه دارد دور بالای موتور را به گشتاور قابل استفاده برای چرخ دیسک تبدیل کند. در این فرایند، مجموعه‌ای از چرخ‌دنده‌ها و یاتاقان‌ها درگیر می‌شوند که همگی در محیطی بسته و پر از گریس کار می‌کنند.
اگر این گریس کافی نباشد یا کیفیت خود را از دست داده باشد، تماس فلز با فلز افزایش می‌یابد و اصطکاک شدید، حرارت زیادی تولید می‌کند. از سوی دیگر، اگر گیربکس بیش از اندازه پر از گریس شده باشد نیز به‌جای بهبود عملکرد، فشار بیشتری به چرخ‌دنده‌ها وارد می‌کند، زیرا دنده‌ها مجبور می‌شوند حجم زیادی از گریس را جابه‌جا کنند. بنابراین تعادل در مقدار گریس اهمیت زیادی دارد.
آلودگی نیز نقش مهمی در افزایش حرارت دارد و دیگر علت داغ شدن گیربکس سنگ فرز است. وقتی گرد و غبار یا براده‌های فلزی وارد گیربکس می‌شوند، بین دنده‌ها قرار می‌گیرند و علاوه بر ایجاد علت صدا دادن سنگ فرز، باعث افزایش سایش و تولید گرما می‌شوند. این مسئله در سنگ فرزهایی که در محیط‌های پرگردوغبار استفاده می‌شوند بسیار شایع است.
در کنار این علت داغ شدن گیربکس سنگ فرز، تنظیم نبودن دنده‌ها نیز می‌تواند دلیلی برای داغ شدن باشد. اگر لقی بین چرخ‌دنده‌ها زیاد یا کم باشد، تماس بین آن‌ها غیر یکنواخت شده و در بعضی نقاط فشار مضاعف ایجاد می‌شود. این تمرکز نیرو سبب افزایش دما در همان نقطه می‌شود و در بلندمدت ممکن است باعث خوردگی یا شکست دنده شود.
همچنین بخشی از حرارتی که در موتور تولید می‌شود، از طریق شفت به گیربکس منتقل می‌شود. اگر سیستم تهویه دستگاه ضعیف باشد یا بدنه رسانایی حرارتی بالایی نداشته باشد، گرما در قسمت گیربکس جمع می‌شود و باعث داغ شدن بدنه فلزی آن می‌شود.
در نتیجه، علت داغ شدن گیربکس سنگ فرز معمولاً در کیفیت گریس، تنظیم مکانیکی چرخ‌دنده‌ها، ورود گرد و غبار و انتقال حرارت از موتور خلاصه می‌شود. هر یک از این علت داغ شدن گیربکس سنگ فرز اگر به‌موقع کنترل نشود، می‌تواند منجر به آسیب‌های جدی شود.
بیشتر بخوانید: علت برعکس چرخیدن سنگ فرز چیست؟
آسیب‌های ناشی از داغ شدن سنگ فرز و گیربکس
داغ شدن بیش از حد سنگ فرز تنها یک نشانه نیست، بلکه هشداری است از آسیب‌هایی که در حال شکل‌گیری هستند. وقتی حرارت از حد استاندارد فراتر می‌رود، اولین بخشی که تحت تأثیر قرار می‌گیرد، روانکارها هستند. گریس و روغن‌ها در دماهای بالا خواص خود را از دست می‌دهند، سفت یا اکسید می‌شوند و توانایی روانکاری‌شان کاهش می‌یابد. در این شرایط اصطکاک در دنده‌ها بیشتر می‌شود و چرخه‌ی گرما و سایش تشدید می‌گردد.
در ادامه، دما به فلزات داخلی نیز آسیب می‌زند. چرخ‌دنده‌ها و یاتاقان‌ها در اثر حرارت منبسط می‌شوند و اگر این انبساط غیر یکنواخت باشد، هم‌ترازی قطعات به هم می‌ریزد. در نتیجه فشار غیرطبیعی به دنده‌ها وارد می‌شود که می‌تواند باعث شکست یا لب‌پر شدن آن‌ها گردد.
در بخش الکتریکی نیز افزایش دما تأثیر قابل توجهی دارد. سیم‌پیچ‌های موتور با لایه‌ای از عایق پوشیده شده‌اند که در دماهای بالا خاصیت خود را از دست می‌دهد. اگر حرارت زیاد ادامه پیدا کند، عایق‌ها می‌سوزند و اتصال کوتاه بین سیم‌پیچ‌ها رخ می‌دهد؛ در این صورت موتور عملاً می‌سوزد و تعمیر آن بسیار هزینه‌بر خواهد بود.
همچنین دمای بالا بر قطعات پلاستیکی دستگاه تأثیر می‌گذارد. دسته‌ها یا قاب محافظ ممکن است نرم یا تغییر شکل دهند، که علاوه بر کاهش دوام، خطر شکست در حین کار را هم افزایش می‌دهد. در برخی مدل‌ها دیده شده که بر اثر داغ شدن گیربکس، پیچ‌های اتصال قاب شل می‌شوند و باعث علت لرزش سنگ فرز یا صدای غیرعادی در دستگاه می‌گردند.
از نظر ایمنی نیز خطراتی وجود دارد. تماس دست با گیربکس یا بدنه داغ ممکن است منجر به سوختگی شود. علاوه بر آن، حرارت بالا احتمال آتش‌سوزی ناشی از وجود براده‌های فلزی یا روغن را افزایش می‌دهد. به همین دلیل توصیه می‌شود در صورت مشاهده افزایش غیرعادی دما، دستگاه فوراً خاموش و بررسی شود.
بیشتر بخوانید: علائم خرابی بلبرینگ سنگ فرز چیست؟
روش‌های جلوگیری از داغ شدن سنگ فرز
در این بخش از مقاله علت داغ شدن سنگ فرز، راه‌حل‌های عملی برای به حداقل رساندن داغ شدن سنگ فرز و گیربکس آن ارائه می‌شود. این توصیه‌ها می‌تواند در زمان خرید، هنگام نگهداری و در نحوه استفاده مؤثر باشد.
توصیه‌های پیش از استفاده
- انتخاب ابزار مناسب با توان کافی: قبل از شروع کار، مطمئن شوید سنگ فرزی که به کار می‌برید، توان و ظرفیت مناسب برای کاری که انجام می‌دهید را دارد؛ اگر ابزار ضعیف را برای برش یا سایش سنگین استفاده کنید، داغ شدن حتمی است.
- کیفیت ساخت و برند معتبر: ابزارهایی با قطعات با کیفیت، بلبرینگ‌های دقیق، طراحی تهویه مطلوب و گیربکس مرغوب، معمولاً کمتر داغ می‌شوند.
- بررسی اولیه گریس گیربکس: هنگام خرید یا بعد از مدتی کار، گیربکس را باز کنید و گریس داخل آن را بررسی کنید؛ اگر کیفیت پایین یا کم است، آن را تعویض یا تکمیل کنید.
توصیه‌های در حین استفاده
- بار مناسب و عدم فشار بیش از حد: ابزار را تحت فشار زیاد مصرف نکنید. اجازه دهید دستگاه به راحتی کار کند و نیروی اضافی تحمیل نکنید چراکه علت داغ شدن گیربکس سنگ فرز، مربوط به فشار بیش از حد به دستگاه است.
- استراحت دوره‌ای: در کارهای طولانی، پس از مدتی کار (مثلاً چند دقیقه) دستگاه را خاموش کرده یا در حالت بدون بار قرار دهید تا گرمای اضافی تخلیه شود.
- اجتناب از بسته شدن دریچه تهویه: اطمینان حاصل کنید راه‌های ورود و خروج هوا مسدود نشده‌اند. گرد و غبار، براده یا ذرات فلزی را از دریچه‌ها پاک کنید.
- نگهداری مناسب کابل برق و اتصالات: از کابل برق ضخیم و استاندارد استفاده کنید تا افت ولتاژ کم باشد و اتصالات محکمی داشته باشید تا نقطه مقاومت به حرارت تبدیل نشود.
- دمای محیط: اگر در محیط گرم کار می‌کنید، مطمئن شوید تهویه محیط مناسب است و دستگاه تهویه کافی دارد.
توصیه‌های نگهداری و تعمیر
- تعویض دوره‌ای گریس گیربکس: بسته به میزان کاربری، هر چند ماه یکبار گریس گیربکس را بررسی و در صورت نیاز تعویض کنید یا مکمل بزنید. هنگام گریس کاری سنگ فرز، گریس قبلی را کامل پاک کرده و گریس مناسب و با کیفیت استفاده کنید.
- روانکاری یاتاقان‌ها و شافت‌ها: نه تنها گیربکس بلکه یاتاقان‌ها و شافت‌ها را نیز با روغن یا گریس مناسب نگهدارید.
- بازرسی دوره‌ای قطعات داخلی: دنده‌ها، یاتاقان‌ها، شفت و قطعات انتقال نیرو را به صورت دوره‌ای بررسی کنید. اگر صدای غیرطبیعی شنیدید یا لقی وجود داشت، سریعاً تعمیر کنید.
- تعویض برس‌ها پیش از فرسودگی کامل: به علائم تمام شدن ذغال سنگ فرز دقت داشته باشید و برس ذغالی را قبل از رسیدن به حداقل طول (معمولاً ۱–۲ میلی‌متر) تعویض کنید تا جریان هدایت بهینه باشد و جرقه و گرما کاهش یابد.
- خنک‌سازی فعال: در برخی موارد می‌توانید با دمنده هوای سرد به دریچه‌ها هوا دهید یا فن خارجی برای خنک کردن بدنه اضافه کنید.
- رعایت زمان کاری مجاز: برخی دستگاه‌ها برای کار مداوم طراحی نشده‌اند؛ دستورالعمل تولیدکننده را بررسی کرده و زمان‌های کار پیوسته و استراحت را رعایت کنید.
- نگهداری تمیز و دور از گرد و غبار: ورود گرد و غبار به داخل دستگاه خصوصاً به داخل گیربکس، باعث آلودگی روغن یا ایجاد ساییدگی می‌شود. بنابراین دستگاه را پاک و تمیز نگه دارید.
جمع‌بندی
در این مقاله از سری مقاله‌های مجله ابزارآلات دنلکس به بررسی تخصصی علت داغ شدن سنگ فرز پرداخته شد. داغ شدن سنگ فرز و به‌ویژه گیربکس آن مسئله‌ای است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. علت داغ شدن گیربکس سنگ فرز معمولاً در کمبود یا آلودگی گریس، فشار کاری بیش از حد، یا طراحی نادرست چرخ‌دنده‌ها نهفته است، در حالی که علت داغ شدن سنگ فرز بیشتر به موتور، تهویه، و بلبرینگ‌ها مربوط می‌شود.
این حرارت اگر کنترل نشود، به مرور سبب از بین رفتن روانکارها، خرابی دنده‌ها، سوختن سیم‌پیچ‌ها و حتی خطرات ایمنی برای کاربر خواهد شد. اما با رعایت چند اصل ساده مانند استفاده صحیح، تهویه مناسب، گریس‌کاری دوره‌ای و انتخاب ابزار متناسب با نوع کار، می‌توان این مشکل را به‌راحتی برطرف کرد.
همچنین باید گفت داغ شدن سنگ فرز همیشه نشانه‌ی خرابی نیست، اما اگر بدون دلیل مشخص و به‌صورت مکرر رخ دهد، زنگ خطری جدی است. توجه به این علائم نه تنها عمر دستگاه را افزایش می‌دهد، بلکه باعث افزایش ایمنی و کیفیت کار نیز می‌شود.
در انتها، لازم به ذکر است که در صورت نیاز به خرید سنگ فرز می‌توانید به وبسایت ابزارآلات صنعتی دنلکس مراجعه نمایید و یا با شماره تلفن 53825000-021 تماس حاصل نمایید و ثبت سفارش خود را انجام دهید. پس از تماس، متخصصان فنی دنلکس با ارائه اطلاعات لازم، شما را در راستای خریدی ایده‌آل‌تر یاری خواهند داد.
