مته دریل یکی از مهم‌ترین ابزارهای برقی و دستی است که در صنایع مختلف، از کارگاه‌های خانگی گرفته تا کارگاه‌های صنعتی بزرگ، به‌کار می‌رود. با گذشت زمان و استفاده مداوم، مته‌های دریل به تدریج کند می‌شوند و کارایی خود را از دست می‌دهند. مته کند نه تنها باعث کاهش سرعت کار و کاهش دقت سوراخکاری می‌شود، بلکه می‌تواند به سطح کار آسیب بزند و حتی به دستگاه دریل فشار بیشتری وارد کند. به همین دلیل، تیز کردن مته یک فرآیند ضروری برای حفظ کیفیت کار و افزایش عمر مفید ابزار است. در این مقاله به ”آموزش نحوه تیز کردن مته دریل“ (How to Sharpen a Drill Bit) و معرفی بهترین روش‌ها برای انجام این کار می‌پردازیم.
علت کند شدن مته دریل
“علت کند شدن مته دریل“ به موارد مختلفی بستگی دارد که در ادامه به برخی از مهم‌ترین دلایل آن اشاره می‌کنیم:
استفاده مداوم و طولانی‌مدت از مته
با استفاده مکرر از مته در پروژه‌های مختلف، لبه‌های تیز مته به تدریج ساییده می‌شوند و کارایی اولیه خود را از دست می‌دهند. مته‌های کند، سوراخکاری دشوارتر و با دقت کمتری انجام می‌دهند.
استفاده نادرست یا غیرمتناسب از مته برای مواد سخت
انتخاب نادرست مته برای مواد سخت مانند فلزات سخت، بتن و سنگ ممکن است باعث کند شدن سریع‌تر مته شود. به عنوان مثال، استفاده از مته‌های چوب برای سوراخکاری فلزات می‌تواند باعث تخریب و کندی سریع آنها شود. برای اینکه بدانید چه سایز مته برای چه کاری مناسب است، پیشنهاد می کنیم مقاله پرکاربردترین سایز مته دریل را از مجله دنلکس مطالعه نمایید
افزایش دما و گرما مته دریل در طول کار
هنگامی که مته به‌مدت طولانی و با فشار بالا کار می‌کند، ممکن است حرارت زیادی تولید شود. این گرما باعث نرم شدن لبه‌های تیز مته و در نتیجه کاهش کارایی آن می‌شود. اگر مته به اندازه کافی خنک نشود، به سرعت کند خواهد شد.
فشار زیاد به مته دریل هنگام سوراخکاری
اعمال فشار بیش از حد به مته برای سریع‌تر انجام دادن کار، به جای افزایش سرعت سوراخکاری، باعث ساییدگی سریع‌تر مته می‌شود. این فشار بیش از حد ممکن است مته را بشکند یا لبه‌های تیز آن را تخریب کند.
کثیفی و رسوبات
براده‌ها و ذرات مواد مختلفی که در اطراف مته تجمع می‌یابند، می‌توانند بر عملکرد مته تأثیر منفی بگذارند. عدم تمیز کردن مته پس از هر بار استفاده، باعث افزایش فشار روی لبه‌های تیز و کاهش تدریجی کارایی آن می‌شود.
عدم نگهداری صحیح و تیز نکردن به موقع مته
اگر مته به‌طور منظم تیز و نگهداری نشود، به سرعت کارایی خود را از دست می‌دهد. تیز نکردن مته‌های کند به موقع، باعث فرسودگی بیشتر آنها می‌شود و ممکن است به طور کامل غیرقابل استفاده شوند.
کیفیت پایین مته دریل
مته‌های با کیفیت پایین که از مواد ارزان‌قیمت و نامرغوب ساخته شده‌اند، به سرعت کند می‌شوند و عمر مفید کمتری نسبت به مته‌های باکیفیت دارند.
علت سوختن سر مته دریل
مهم‌ترین ”علت سوختن سر مته دریل“، تولید گرمای زیاد هنگام سوراخکاری است. زمانی که مته به‌طور مداوم و بدون وقفه کار می‌کند، اصطکاک بین مته و سطح مورد نظر باعث افزایش دمای مته می‌شود. این حرارت بالا می‌تواند منجر به تغییر رنگ و حتی سوختن سر مته شود.
انتخاب نادرست نوع مته برای مواد سخت مانند فلزات سنگین یا بتن می‌تواند باعث اعمال فشار بیشتر به مته شود. اگر مته‌ای که برای سوراخکاری چوب طراحی شده است برای فلز یا بتن استفاده شود، به سرعت داغ می‌شود و ممکن است سر آن بسوزد.
فشار زیاد هنگام سوراخکاری نه تنها باعث کند شدن مته می‌شود، بلکه به‌دلیل افزایش اصطکاک، حرارت بالاتری نیز تولید می‌کند. این فشار اضافه باعث ساییده شدن سریع‌تر لبه‌های مته و سوختن سر آن می‌شود.
استفاده از سرعت بیش از حد دریل بدون توجه به جنس ماده مورد نظر یکی دیگر از دلایل سوختن سر مته است. مهم ترین کاربرد دریل انجام سوراخکاری در چوب، پلاستیک، بتن و فلز می باشد که در مواد سخت مانند فلزات، نیاز است که سوراخکاری با سرعت کمتر و دقت بیشتر سوراخکاری انجام شود. سرعت بالا باعث تولید گرمای بیشتر و در نهایت سوختن سر مته می‌شود.
چگونه مته دریل را تیز کنیم؟
تیز کردن مته دریل فرآیندی است که می‌تواند عمر مفید مته را افزایش دهد و دقت و کارایی سوراخکاری را بهبود ببخشد. در ادامه ”روش‌های تیز کردن مته دریل“ را با جزئیات بیشتری شرح می‌دهیم:
استفاده از سنگ سنباده رومیزی
یکی از رایج‌ترین روش‌ها برای تیز کردن مته استفاده از سنگ سنباده رومیزی است. این روش به دقت بالا نیاز دارد تا زاویه صحیح مته حفظ شود.
سنگ سنباده رومیزی را در مکانی ایمن قرار داده و مطمئن شوید که سنگ در وضعیت خوبی است و آماده کار است. همچنین از عینک و دستکش ایمنی استفاده کنید.
مته‌ها معمولاً در زاویه 59 درجه تیز می‌شوند. بررسی کنید که سنگ سنباده برای زاویه مناسب تنظیم شده باشد. مته را با زاویه مناسب روی سنگ سنباده قرار دهید و به آرامی نوک آن را روی سنگ فشار دهید. مته را به شکل یکنواخت حرکت دهید تا دو لبه تیز به وجود آید.
حین تیز کردن، مته داغ می‌شود. هر چند وقت یک‌بار مته را در آب یا روغن خنک‌کننده فرو کنید تا از داغ شدن بیش از حد آن جلوگیری شود.
پس از تیز کردن، مطمئن شوید که نوک مته به طور یکنواخت تیز شده است. می‌توانید مته را تست کنید تا از کارایی آن مطمئن شوید.
استفاده از دستگاه مته تیزکن
دستگاه مته تیزکن یک ابزار تخصصی است که به طور خودکار زاویه مناسب را تنظیم می‌کند و نیاز به مهارت دستی کمتری دارد. بسته به نیاز خود، دستگاهی را انتخاب کنید که با نوع مته‌هایتان سازگار باشد.
مته را در محل مخصوص دستگاه قرار دهید. دستگاه به‌صورت خودکار مته را در زاویه مناسب نگه داشته و شروع به تیز کردن می‌کند. پس از اتمام فرآیند، مته را از دستگاه خارج کرده و آن را تست کنید تا مطمئن شوید به خوبی تیز شده است.
استفاده از فایل یا سوهان
اگر ابزارهای پیشرفته در دسترس نیستند، می‌توانید از سوهان یا فایل برای تیز کردن مته استفاده کنید. این روش بیشتر برای مته‌های کوچک کاربرد دارد. یک فایل با دندانه‌های ریز و مناسب برای تیز کردن لبه‌های کوچک مته انتخاب کنید. مته را به صورت دستی در زاویه مناسب قرار دهید و شروع به سوهان‌کاری لبه‌ها کنید. سعی کنید دو لبه مته را به طور یکنواخت تیز کنید تا هنگام سوراخکاری دقت بالایی داشته باشد.
تیز کردن مته با دریل و سنگ دستی
این روش برای تیز کردن مته با استفاده از دریل و یک سنگ دستی به کار می‌رود. مته را درون دریل قرار دهید و محکم کنید. دریل را در سرعت متوسط تا کم قرار دهید. یک سنگ سنباده دستی را با دقت در مقابل مته قرار دهید و به آرامی دریل را روشن کنید. همزمان با چرخش مته، سنگ سنباده دستی را به آرامی روی لبه‌های مته حرکت دهید تا به تدریج تیز شود.
تیز کردن مته دریل با ابزار Dremel
اگر یک ابزار چندکاره مانند Dremel دارید، می‌توانید از آن برای تیز کردن مته استفاده کنید. این ابزار برای کارهای دقیق و کوچک بسیار مناسب است. سری سنگ زنی مناسب را روی Dremel نصب کنید. به آرامی سری سنگ زنی را روی لبه‌های مته قرار دهید و به‌دقت زاویه مناسب را حفظ کنید.
نحوه کار با مته تیز کن
کار با مته تیزکن بسیار ساده و کارآمد است و می‌تواند باعث افزایش عمر مته‌های شما و بهبود کارایی آنها شود. در زیر مراحل و نکات مهمی برای استفاده از مته تیزکن آورده شده است:
آماده‌سازی دستگاه و مته دریل
قبل از شروع، اطمینان حاصل کنید که دستگاه مته تیزکن به درستی کار می‌کند و مته‌هایی که قرار است تیز کنید آماده هستند.
- بررسی مته‌ها: مته‌های شما باید تمیز و بدون شکستگی باشند. اگر مته‌ها آسیب دیده‌اند یا ترک خورده‌اند، ممکن است نیاز به تعویض داشته باشند، زیرا تیز کردن آنها بی‌اثر خواهد بود.
- تنظیم دستگاه: اگر دستگاه تیزکن شما قابلیت تنظیم دارد، ابتدا زاویه مناسب برای تیز کردن مته را تنظیم کنید. برای مته‌های معمولی (فلز و چوب)، زاویه 59 درجه توصیه می‌شود.
قرار دادن مته در دستگاه
مته را به‌درستی در جایگاه مخصوص خود در دستگاه قرار دهید. بسیاری از دستگاه‌های مته تیزکن دارای گیره یا سیستم نگه‌دارنده هستند که مته را در موقعیت مناسب و زاویه صحیح نگه می‌دارند.
- توجه به زاویه: مهم است که مته به‌درستی و با زاویه مناسب در دستگاه قرار بگیرد. این زاویه تعیین می‌کند که لبه‌های مته به‌درستی تیز شوند و باعث کاهش اصطکاک در حین سوراخکاری شوند.
شروع فرآیند تیز کردن
پس از قرار دادن مته در دستگاه و تنظیم زاویه، دستگاه را روشن کنید و تیز کردن را آغاز کنید.
- حرکت یکنواخت: اگر دستگاه شما دستی است، مته را به آرامی در مقابل سنگ سنباده یا دیسک تیزکن حرکت دهید. اگر دستگاه به صورت خودکار کار می‌کند، تنها کافی است مته در جای خود ثابت بماند.
- تیز کردن دو لبه: برای عملکرد بهتر مته، باید هر دو لبه مته به صورت متقارن و یکنواخت تیز شوند. در حین کار، مطمئن شوید که تیز کردن هر دو طرف به‌طور یکسان انجام می‌شود.
خنک کردن مته دریل
در طول فرآیند تیز کردن، مته ممکن است بسیار داغ شود. حرارت زیاد می‌تواند باعث آسیب به مته شود، به همین دلیل لازم است که مته را هر چند وقت یک‌بار خنک کنید. بعد از چند ثانیه تیز کردن، مته را در ظرفی پر از آب یا روغن فرو کنید تا حرارت آن کاهش یابد. این کار به جلوگیری از سوختن لبه‌های مته کمک می‌کند.
بررسی نتیجه
پس از اتمام تیز کردن، مته را از دستگاه خارج کرده و آن را بررسی کنید.
- بررسی بصری: مطمئن شوید که لبه‌های مته به‌طور یکنواخت تیز شده‌اند و هیچ‌گونه ناهمواری یا شکستگی وجود ندارد.
- آزمایش عملی: برای اطمینان از کارایی مته، می‌توانید آن را روی یک قطعه چوب یا فلز تست کنید. اگر مته به راحتی در ماده نفوذ کرد، نشان‌دهنده تیز شدن صحیح آن است.
نگهداری دستگاه تیزکن
پس از استفاده از دستگاه، لازم است که آن را تمیز کرده و نگهداری مناسب انجام دهید.
- تمیز کردن سنگ سنباده یا دیسک تیزکن: براده‌ها و ذرات فلزی می‌توانند روی سنگ یا دیسک تیزکن باقی بمانند و باعث کاهش کارایی دستگاه شوند. حتماً پس از هر استفاده، دستگاه را تمیز کنید.
- نگهداری منظم: اگر دستگاه شما نیاز به روغن‌کاری یا تعمیر دارد، به‌طور منظم این کارها را انجام دهید تا عمر مفید دستگاه افزایش یابد.
نتیجه‌گیری
تیز کردن مته دریل فرآیندی است که اگر به درستی انجام شود، باعث افزایش کارایی و عمر مفید مته خواهد شد. استفاده از روش‌های مختلف مانند سنگ سنباده، دستگاه تیزکن مته و فایل به شما این امکان را می‌دهد که مته‌های خود را به‌راحتی تیز کرده و کیفیت کار خود را بهبود بخشید. با رعایت نکات ایمنی و استفاده از ابزارهای مناسب، می‌توانید این فرآیند را به‌صورت حرفه‌ای انجام دهید.
