همه چیز درباره شکستن سنگ فرز

سنگ فرز یکی از انواع دستگاه فرز و جزء پرکاربردترین ابزارآلات صنعتی در صنایع ساختمانی، فلزکاری، نجاری و تعمیرات صنعتی است. این ابزار به دلیل قدرت بالای خود در برش، سایش و پرداخت انواع سطوح به‌طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد. با وجود این مزایا، “شکستن سنگ فرز” (Why Does the Cutting Disc Break During Cutting) یکی از خطرناک‌ترین حوادث ممکن هنگام کار با این دستگاه است.
در این مقاله، به صورت کامل و تخصصی به بررسی علت شکستن سنگ فرز، شکستن صفحه سنگ فرز، شکستن تیغه سنگ فرز، خطرات شکستن سنگ فرز و نکات پیشگیرانه می‌پردازیم تا با دانش بیشتر، ایمنی را در کار تضمین کنیم.

بیشتر بخوانید: دستگاه فرز چیست؟

شکستن سنگ فرز چیست و چرا اهمیت دارد؟

شکستن سنگ فرز به وضعیتی گفته می‌شود که در آن صفحه یا تیغه نصب شده روی دستگاه در اثر فشار، ضربه یا خطای کاربری دچار ترک خوردگی یا انفجار می‌شود.
این اتفاق می‌تواند ناگهانی و بدون اخطار قبلی باشد و با سرعت بسیار بالا تکه‌هایی از تیغه یا صفحه را به اطراف پرتاب کند.
اهمیت این موضوع در این است که پرتاب قطعات شکسته شده می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری به چشم، صورت، دست و اندام‌های حیاتی وارد کند. گاهی اوقات این آسیب‌ها منجر به نقص عضو یا حتی مرگ می‌شود.
بنابراین شناخت کامل دلایل و روش‌های جلوگیری از شکستن سنگ فرز، لازمه کار ایمن با این ابزار است.

بیشتر بخوانید: علت باز شدن صفحه سنگ فرز

علت شکستن سنگ فرز

“علت شکستن سنگ فرز” به عوامل مختلفی بستگی دارد که معمولاً در سه دسته کلی جای می‌گیرند: مشکلات مربوط به ابزار، خطاهای انسانی و شرایط محیطی. در ادامه به تفصیل، این علت شکستن سنگ فرز را بررسی می‌کنیم:

استفاده از صفحه سنگ فرز نامناسب

استفاده از انواع صفحه سنگ فرز برای دستگاه فرز مناسب نیستند یکی از مهم‌ترین علت شکستن سنگ فرز است. هر دستگاه فرز دارای محدودیت در اندازه صفحه و دور مجاز چرخش آن است. وقتی صفحه‌ای با قطر بزرگ‌تر یا با سرعت پایین‌تر از استاندارد دستگاه نصب شود، در اثر چرخش سریع، تنش زیادی به آن وارد می‌شود. این تنش می‌تواند باعث ایجاد ترک‌های ریز شده و در نهایت هنگام کار یا حتی بدون فشار اضافه، صفحه بشکند. همچنین استفاده از صفحه مخصوص فلز برای برش سنگ یا استفاده از صفحه‌های بی‌کیفیت و غیر استاندارد می‌تواند ریسک شکستگی را چند برابر کند.

نصب نادرست صفحه روی دستگاه

یکی دیگر از علل رایج “شکستن تیغه سنگ فرز” نصب اشتباه صفحه است. اگر صفحه به درستی روی دستگاه بسته نشود یا لق باشد، هنگام چرخش دچار لرزش می‌شود. این لرزش مداوم باعث خستگی مکانیکی در ساختار صفحه و ایجاد ترک‌های داخلی خواهد شد که در نهایت منجر به شکستن کامل صفحه می‌شود. استفاده از واشر نامناسب یا مهره‌های شل نیز می‌تواند باعث این مشکل شود. همچنین، نصب صفحه برعکس یا عدم توجه به جهت چرخش سنگ فرز، میزان تنش وارد بر صفحه را افزایش می‌دهد.

استفاده از صفحه ترک خورده یا آسیب دیده

کار کردن با دیسکی که قبلاً آسیب دیده یا ترک ریز دارد، یک ریسک بسیار خطرناک است. حتی ترک‌های کوچک که ممکن است با چشم غیرمسلح دیده نشوند، در سرعت بالای چرخش (بیش از ۱۰ هزار دور در دقیقه) به راحتی گسترش پیدا می‌کنند و صفحه را به طور ناگهانی می‌شکنند. بعضی وقت‌ها صفحات از ارتفاع می‌افتند یا ضربه می‌بینند و ظاهراً سالم به نظر می‌رسند، اما ساختار داخلی‌شان آسیب دیده است. بنابراین همیشه باید پیش از نصب صفحه، آن را از نظر وجود ترک، شکستگی یا لب‌پریدگی بررسی کنید.

اعمال فشار بیش از حد هنگام کار

اعمال فشار زیاد به سنگ فرز یکی از شایع‌ترین دلایل علت شکستن سنگ فرز است. بسیاری از کاربران برای افزایش سرعت کار یا بریدن قطعه‌های ضخیم، فشار دست زیادی روی دستگاه وارد می‌کنند. در حالی که سنگ فرز برای کارکرد طبیعی تحت وزن خود طراحی شده و نیازی به اعمال نیروی اضافی ندارد. فشار بیش از حد باعث ایجاد دمای زیاد در صفحه، تغییر شکل آن و افزایش تنش داخلی می‌شود و در نهایت منجر به ترک خوردگی یا شکستگی کامل می‌شود.

استفاده از دستگاه فرز معیوب یا خراب

گاهی مشکل از خود دستگاه است، نه صفحه! دستگاه‌هایی که بلبرینگ‌های معیوب دارند یا شفت مرکزی آنها تاب برداشته، باعث می‌شوند صفحه به صورت نامتعادل بچرخد. این ناهماهنگی در چرخش باعث وارد شدن ضربات نامنظم به صفحه شده و در مدت کوتاهی باعث “شکستن صفحه سنگ فرز” شود. همچنین دستگاه‌هایی که دارای گشتاور شروعی (Kickback) شدید هستند، ناگهان نیروی زیادی به صفحه وارد می‌کنند و آن را می‌شکنند.

سرعت بیش از حد مجاز صفحه

هر صفحه‌ی سنگ فرز دارای حداکثر سرعت مجاز (به دور بر دقیقه یا m/s) است که معمولاً روی لیبل آن درج شده است. اگر فرزی که صفحه روی آن نصب شده، دور موتورش بیشتر از سرعت مجاز صفحه باشد، نیروی گریز از مرکز ایجاد شده می‌تواند باعث شکستن صفحه سنگ فرز شود. همیشه باید دقت کنید که سرعت نامی دستگاه پایین‌تر یا برابر با سرعت مجاز صفحه باشد. مخصوصاً اگر از فرزهای صنعتی قوی یا فرزهای بدون دیمر استفاده می‌کنید، این موضوع اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.

ضربه مستقیم به صفحه در هنگام کار

در هنگام برش یا ساب زدن، اگر صفحه به لبه قطعه‌کار یا سطح ناهموار به طور ناگهانی برخورد کند، یک شوک شدید به صفحه وارد می‌شود. این شوک ممکن است در همان لحظه باعث ترک‌خوردگی یا شکستن صفحه سنگ فرز شود. به همین دلیل باید از حرکات ناگهانی، برخوردهای شدید و کار روی سطوح نامتعادل پرهیز کرد.

خطرات شکستن سنگ فرز

شکستن سنگ فرز یکی از خطرناک‌ترین حوادثی است که هنگام کار با ابزارهای برقی ممکن است رخ دهد. زمانی که صفحه یا دیسک فرز می‌شکند، تکه‌های آن با سرعت بسیار بالا و قدرتی زیاد به اطراف پرتاب می‌شوند. این تکه‌ها به دلیل انرژی زیاد حاصل از چرخش، می‌توانند همانند ترکش یا حتی گلوله عمل کنند. خطر اصلی زمانی ایجاد می‌شود که این قطعات مستقیماً به بدن فرد کاربر یا افراد اطراف برخورد کنند.

اولین مورد از “خطرات شکستن سنگ فرز“، آسیب به چشم‌ها و صورت است. اگر کاربر از عینک یا محافظ صورت استفاده نکند، ترکش‌های شکسته می‌توانند به راحتی چشم را دچار آسیب جدی، نابینایی یا جراحات شدید صورت کنند. 

مورد بعدی برای خطرات شکستن سنگ فرز، آسیب به دست‌ها و بازوها است. از آنجایی که دست کاربر نزدیک به صفحه‌ی در حال کار قرار دارد، در صورت شکستن صفحه سنگ فرز، احتمال بالایی وجود دارد که قطعات شکسته مستقیماً به دست یا بازو برخورد کرده و باعث پارگی عمیق پوست، آسیب به عصب‌ها یا حتی قطع انگشتان شود. 

یکی از خطرات شکستن سنگ فرز، از دست دادن کنترل دستگاه در لحظه‌ی شکستن صفحه سنگ فرز است. زمانی که سنگ فرز می‌شکند، تعادل دستگاه به طور ناگهانی از بین می‌رود. این بی‌تعادلی ممکن است باعث شود فرز از دست کاربر رها شده، به اطراف پرتاب شود یا در بدترین حالت به سمت بدن فرد بازگردد. این نوع حادثه می‌تواند منجر به جراحات بسیار شدید در پاها، بدن یا ناحیه شکم شود که گاهی به بستری شدن یا حتی جراحی‌های سنگین نیاز دارد.

علاوه بر آسیب‌های مستقیم فیزیکی، شکستن صفحه سنگ فرز می‌تواند محیط کار را هم به شدت ناایمن کند. قطعات شکسته شده می‌توانند به تجهیزات دیگر، شیشه‌ها یا ابزارهای اطراف آسیب وارد کنند و حوادث زنجیره‌ای ایجاد نمایند. مثلاً برخورد یک تکه با یک سیلندر گاز یا بشکه‌ی حاوی مواد قابل اشتعال می‌تواند منجر به آتش‌سوزی یا انفجار شود.

راه‌های جلوگیری از شکستن سنگ فرز

برای جلوگیری از شکستن سنگ فرز و کاهش خطرات شکستن سنگ فرز باید مجموعه‌ای از اقدامات ایمنی انجام شود:

استفاده از صفحه سنگ استاندارد و باکیفیت

برای جلوگیری از شکستن صفحه سنگ فرز، حتماً باید از صفحه‌هایی استفاده شود که دارای استانداردهای بین‌المللی (مثل EN12413 یا ISO) باشند. صفحات بی‌نام یا تقلبی معمولاً از مواد اولیه ضعیف ساخته می‌شوند و تحمل نیروی گریز از مرکز بالای فرز را ندارند. انتخاب برندهای معتبر و توجه به تاریخ تولید و انقضا اهمیت زیادی دارد، زیرا صفحه‌های قدیمی و کهنه حتی اگر استفاده نشده باشند، ممکن است استحکام اولیه خود را از دست داده باشند.

نصب صحیح صفحه بر روی دستگاه

یکی از علت شکستن صفحه سنگ فرز، نصب اشتباه صفحه روی شفت دستگاه است. اگر صفحه کج یا شل بسته شود، هنگام چرخش دچار نوسان می‌شود و فشار غیرطبیعی به بخش‌های مختلف آن وارد می‌شود که نهایتاً باعث ترک خوردگی یا شکست ناگهانی می‌شود. بنابراین باید صفحه را کاملاً صاف و با مهره‌ی مخصوص به درستی و با نیروی مناسب محکم کرد.

برای کسب اطلاعات لازم در مورد نحوه بستن صفحه سنگ فرز می‌توانید مقاله مرتبط به این موضوع را از مجله دنلکس مطالعه نمایید.

انتخاب سرعت مناسب برای نوع صفحه

هر صفحه سنگ فرز برای حداکثر سرعت مجاز خاصی طراحی شده است که روی برچسب یا بسته‌بندی آن درج می‌شود. اگر دستگاه با سرعتی بالاتر از ظرفیت صفحه کار کند، نیروی گریز از مرکز بیش از حد خواهد شد و این باعث انفجار یا شکستن صفحه سنگ فرز می‌شود. همیشه باید آموزش فرز کاری را دنبال کرد و مطمئن بود که سرعت چرخش فرز با سرعت مجاز صفحه هماهنگ است.

استفاده از محافظ (کاور) دستگاه

محافظ یا کاور سنگ فرز به این دلیل طراحی شده که در صورت شکست صفحه سنگ فرز، تکه‌های شکسته‌شده را مهار کند یا جهت پرتاب آنها را محدود کند. کار با دستگاه بدون محافظ یکی از خطرناک‌ترین اشتباهات است. حتماً باید مطمئن شد که کاور دستگاه سالم، بدون ترک و به درستی نصب شده باشد و هیچ‌گاه آن را برای راحتی کار یا دید بهتر باز یا حذف نکرد.

عدم وارد کردن فشار زیاد هنگام کار

یکی از اشتباهات رایج، فشار آوردن زیاد روی صفحه در حین برش یا سایش است. فشار بیش از حد باعث گرم شدن بیش از اندازه، ایجاد خستگی در بافت صفحه و نهایتاً شکستن سنگ فرز می‌شود. کاربر باید با نحوه گرفتن سنگ فرز آشنا باشد و اجازه دهد سرعت و نیروی خود دستگاه عمل کند و فقط با وزن مناسب و هدایت ملایم روی قطعه کار پیش رود.

جلوگیری از حرارت بیش از حد صفحه

گرمای زیاد، ساختار رزینی یا بافت صفحه سنگ فرز را تضعیف می‌کند. این موضوع از علت شکستن سنگ فرز به ویژه هنگام برش فلزات سخت یا سنگ‌های ضخیم اهمیت زیادی دارد. در این شرایط باید به صورت مقطعی کار کرد و اجازه داد دیسک بین برش‌ها خنک شود یا از صفحات مخصوص کارهای سنگین استفاده کرد که مقاومت گرمایی بالاتری دارند.

انجام بازرسی قبل از کار

قبل از شروع کار باید صفحه سنگ فرز را از نظر وجود ترک، بریدگی یا تغییر شکل چک کرد. اگر کوچک‌ترین نشانه‌ای از آسیب یا تغییر ظاهر وجود داشت، نباید از آن استفاده کرد. بازرسی ساده‌ی قبل از کار می‌تواند جلوی بسیاری از خطرات شکستن سنگ فرز را بگیرد.

چگونه صفحه مناسب برای دستگاه فرز انتخاب کنیم؟

برای جلوگیری از شکستن تیغه سنگ فرز، انتخاب درست صفحه اهمیت زیادی دارد:

نشانه‌های هشداردهنده نزدیک شدن به شکستن سنگ فرز

گاهی دستگاه یا صفحه علائم خطر را قبل از شکست کامل نشان می‌دهند. به این نشانه‌های شکستن تیغه سنگ فرز توجه ویژه داشته باشید:

• افزایش غیرمعمول لرزش دستگاه (شما می‌توانید مقاله علت لرزش سنگ فرز را از مجله دنلکس مطالعه نمایید تا اطلاعات لازم برای حل این مشکل را پیدا کنید)
• صداهای غیرعادی یا جیغ کشیدن صفحه (برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد این موضوع، پیشنهاد می‌کنیم مقاله علت صدا دادن سنگ فرز را از مجله دنلکس مطالعه نمایید)
• حس کردن ضربات کوچک در دست هنگام کار
• ترک‌های ریز روی صفحه
• تاب برداشتن یا کج شدن صفحه هنگام چرخش

در صورت مشاهده هر یک از این علائم شکستن تیغه سنگ فرز، فوراً کار را متوقف کنید و دستگاه را بررسی نمایید.

نتیجه‌گیری

در این مقاله از سری مقاله‌های مجله ابزارآلات دنلکس، به بررسی علت شکستن سنگ فرز و خطرات آن پرداخته شد. شکستن تیغه سنگ فرز اتفاقی نیست که به سادگی از کنار آن گذشت. با شناخت علت شکستن سنگ فرز، رعایت نکات ایمنی و استفاده از ابزارهای استاندارد می‌توان به میزان زیادی از خطرات شکستن سنگ فرز جلوگیری کرد.
بی‌توجهی به نکات ایمنی نه تنها خسارت مالی بلکه مهم‌تر از آن خسارت‌های جانی جبران‌ناپذیری به همراه خواهد داشت.
همیشه قبل از شروع به کار، تجهیزات خود را بررسی کنید و آموزش‌های لازم را جدی بگیرید. ایمنی هیچ‌گاه اتفاقی به دست نمی‌آید؛ بلکه نتیجه آگاهی و رعایت دقیق اصول است.