مته دریل به عنوان یکی از ضروری‌ترین لوازم جانبی دریل‌ها شناخته می‌شود و به کاربران امکان می‌دهد تا با سرعت و دقت بالا، سطوح مختلف را سوراخ کنند. اگر می خواهید بدانید که ”مته دریل چیست“ (What is a Drill Bit) و انواع مته و سایز بندی آن به چه صورت است، این مقاله به شما کمک خواهد کرد.
مته دریل چیست؟
مهم ترین کار و وظیفه دریل ایجاد سوراخ در مواد مختلف است که این کار با کمک مته دریل انجام می گیرد. حال مته دریل یا Drill Bit یک ابزار نوک‌تیز و چرخشی است که برای سوراخکاری در مواد مختلف مانند چوب، فلز، بتن و پلاستیک به کار می‌رود. مته دریل معمولاً از فلزات مقاوم مانند فولاد یا کاربید تنگستن ساخته می‌شود و بسته به نوع استفاده، طراحی‌ها و ابعاد متفاوتی دارد. وظیفه اصلی مته دریل ایجاد حفره یا سوراخ در سطح مواد است که به واسطه چرخش سریع و فشار مکانیکی به دست می‌آید. این چرخش باعث برش یا تراشیدن مواد از سطح می‌شود و مته به مرور به داخل مواد فرو می‌رود. این ابزار در اندازه‌ها، طول‌ها و طراحی‌های مختلف تولید می‌شود و هر کدام بسته به نوع کاربری خود ویژگی‌های خاصی دارند. در ادامه این مقاله به بررسی انواع متههای دریل، ویژگی‌ها، کاربردها و نکات مهم در استفاده از آن‌ها پرداخته می‌شود.
انواع مته دریل
مته چوب (Wood Drill Bit)
مته چوب یکی از رایج‌ترین ”انواع مته دریل“ می باشد که برای سوراخکاری در چوب و مواد نرم مانند MDF و نئوپان طراحی شده است. این مته‌ها معمولاً دارای نوک تیز هستند که به راحتی در چوب نفوذ می‌کنند و لبه‌های برش‌دار دارند که سوراخی صاف و تمیز ایجاد می‌کند.
- مته مارپیچ چوب: این نوع مته دارای شیارهای مارپیچی است که به خوبی تراشه‌ها و براده‌های چوب را از سوراخ خارج می‌کند و از گیر کردن مته جلوگیری می‌کند.
- مته فورستنر (Forstner Bit): این مته مخصوص ایجاد سوراخ‌هایی با کف تخت است و در کارهای دقیق نجاری استفاده می‌شود. این مته به خوبی می‌تواند سوراخ‌های بزرگ و دقیق در چوب‌های سخت و نرم ایجاد کند.
مته فلز (Metal Drill Bit)
معروف‌ترین شکل مته که تمامی مصرف‌کنندگان خانگی و صنعتی آن را می‌شناسند، مته فلز یا همان مته آهن است. این متههای میله‌ای شکل دارای انتهای گرد هستند، به همین خاطر با عنوان مته ته گرد هم شناخته می‌شوند.
کاربرد مته فلز در سوراخ کردن انواع سطوح فلزی مانند مس، آلومینیوم و روی است. همچنین برای سوراخکاریهای معمولی مثل سطوح چوبی، پلاستیکی و گچی نیز قابل استفاده است؛ ولی به دلیل استفاده نشدن از آلیاژ کبالت در آن، برای سوراخ کردن وسایل آهنی توصیه نمی‌شود.
مته بتن (Masonry Drill Bit)
متههای بتن برای سوراخکاری در مواد سخت مانند بتن، آجر، سنگ و مصالح ساختمانی طراحی شده‌اند. نوک این مته‌ها از کاربید تنگستن یا مواد مشابه ساخته شده است تا مقاومت بالایی در برابر ساییدگی و شکست داشته باشند.
- مته الماسه (Carbide-Tipped Bit): متههای الماسه دارای نوکی از کاربید تنگستن هستند که به راحتی می‌تواند در بتن و سنگ نفوذ کند. این مته‌ها برای کارهای سنگین ساختمانی و سوراخکاری در دیوارهای بتنی و آجری بسیار مناسب هستند.
- مته SDS: متههای SDS دارای سیستم قفل‌شوی خاصی هستند که به دریل‌های چکشی متصل می‌شوند و به دلیل سیستم قفل‌شوی سریع، مناسب کارهای صنعتی و ساختمانی سنگین هستند. این مته‌ها برای بتن و مصالح ساختمانی سخت بسیار کارآمد هستند.
مته سرامیک و شیشه (Glass and Tile Drill Bit)
مته سرامیک یا مته پرسلان در ظاهر بسیار شبیه به مته الماسه است، اما مته کاشی و سرامیک نوک تیز تری دارد و نرم‌تر در سطوح سرامیکی نفوذ می‌کند؛ بنابراین از شکستن و ترک برداشتن قطعه جلوگیری خواهد کرد.
مته شیشه دارای میله‌ای صاف و بلند به همراه یک نوک پیکانی و فلش دار است. متههای شیشه پوششی از پودر الماس دارند و می‌توانند در مدت زمان خیلی کمی بدون شکستن و ترک انداختن، اجسام را سوراخ کنند. شکل متفاوت و ساده این مته، به راحتی آن را از دیگر انواع مته دریل‌ها متمایز می‌کند. جنس این مته به گونه‌ای است که از آن برای سوراخ کردن شیشه در ضخامت‌های مختلف استفاده می‌شود.
مته خزینه (Countersink Drill Bit)
مته خزینه برای ایجاد سوراخ‌هایی با زاویه خاص استفاده می‌شود که برای قرارگیری سر پیچ‌ها مناسب باشد. این نوع مته برای سوراخکاری در چوب، فلز و پلاستیک کاربرد دارد و به کاربر این امکان را می‌دهد تا سوراخ‌هایی با زوایای مناسب برای پیچ‌ها ایجاد کند.
کابینت سازان و نجاران، از طرفداران پروپاقرص مته خزینه هستند، زیرا با توجه به مدلش، مناسب کار روی فلز و چوب است. این مته به لحاظ ظاهر در 2 مدل ساخته می‌شود:
- یکی از مدل‌ها دارای یک گنبد مخروطی شکل است که تنها برای خزینه کردن سوراخی که از قبل دریل کاری شده، کاربرد دارد و مانند متههای معمولی سوراخکاری انجام نمی‌دهد.
- مدل دوم در قسمت عاج، دو حالت مته معمولی و خزینه دارد که ابتدا بخش عاج مته به درون قطعه رفته و مثل یک مته معمولی سوراخ زنی انجام می‌دهد، سپس قسمت پهن‌تر و پایه مته، کار خزینه کردن را بر عهده می‌گیرد.
با مته خزینه، علاوه بر سوراخکاری، می‌توانید کار براده برداری را نیز انجام دهید.
مته برگی (Spade Bit)
مته برگی، همان‌طور که از نامش پیداست، دارای تیغه‌ای تخت و پهن است که برای سوراخکاریهای بزرگ در چوب استفاده می‌شود. این مته برای کارهایی که نیاز به سوراخ‌های بزرگ دارند، مانند نصب لوله‌ها یا کابل‌های برق در چوب بسیار مناسب است.
مکانیزم عملکرد مته برگی به این شکل است که ابتدا نوک مته در سطح نفوذ می‌کند و بعد قسمت پهن آن یک دایره بزرگ به وجود میآورد. متههای برگی معمولا در سایز 10 تا 40 میلی‌متر ساخته می‌شوند و کار با آن‌ها نیاز به دقت بالا دارد.
مته مخروطی (Cone Drill Bit)
مته مخروطی برای بزرگ‌تر کردن سوراخ‌های موجود و یا برداشتن لبه‌های تیز سوراخ‌های فلزی استفاده می‌شود. این مته به دلیل طراحی مخروطی خود، مناسب کارهای دقیق و اصلاحی است.
این مته هر چه بیشتر به داخل جسم نفوذ کند، سوراخ بزرگ‌تری ایجاد می‌کند. مته مخروطی در سوراخکاریهای بزرگ، حفرهای بسیار یکدست و صاف ایجاد می‌کند، به همین خاطر جایگزین بسیار خوبی برای انواع متههای مارپیچ هستند.
مکانیزم کار مته مخروطی به این صورت است که ابتدا با ایجاد یک سوراخ کوچک به داخل سطح رفته و با کمک پله‌های بعدی، حفره را تا میزان دلخواه کاربر گشادتر می‌کند، بدون اینکه به لبه‌های داخلی آسیب بزند. می‌توانید اندازه سوراخ را با توجه به میزان نفوذ مته در داخل اجسام مشخص کنید.
مته گرد بر (Hole Saw)
مته گرد بر یا Hole Saw یک نوع مته تخصصی است که برای ایجاد سوراخ‌های دایره‌ای با قطر بزرگ در مواد مختلف استفاده می‌شود. این نوع مته به جای ایجاد سوراخ‌های کوچک و خطی، به طور خاص برای برش دایره‌هایی با اندازه‌های بزرگ‌تر طراحی شده است و می‌تواند در مواد متنوعی مانند چوب، فلز، پلاستیک و حتی کاشی و سنگ به کار رود.
زمانی که بخواهید یک دایره شیاردار یا یک حفره و سوراخ بزرگ ایجاد کنید، باید از مته گرد بر استفاده کنید. انواع مته دریل گرد بر شامل متههای زیر می‌شوند:
- مته گرد بر فلز
- مته گرد بر شیشه
- مته گرد بر چوب و MDF
- مته گرد بر بتن و سنگ
- مته گرد بر کبالت‌دار
- مته گرد بر ثابت
- مته گرد بر متغیر
متههای گرد بر با توجه به جنس، شکل و سایز برای کار روی فلزات، چوب، پلاستیک و شیشه کاربرد دارند. عمده استفاده متههای گرد بر در کارگاه‌ها و صنایع است. برای مثال، مته گرد بر متغیر توانایی ایجاد سوراخ در قطرهای مختلف را دارد. در این مدل برای عوض کردن سایزها بر خلاف نوع ثابت، نیازی به تعویض کاسه و تیغه نخواهد بود.
مته گرد بر نمونه بردار و مته گرد بر مگنت هم از نمونه‌های دیگر خانواده بزرگ مته گرد بر هستند که باید روی دریل‌های مخصوص خود قرار بگیرند. مته نوع اول برای نمونه برداری در بتن، چوب و فلز است که باید روی دریل نمونه بردار قرار بگیرد. مورد دوم، یعنی مته گرد بر مگنتی، مخصوص دریل مگنتی قدرت‌مند است که به سطوح فلزی سخت نفوذ می‌کند.
مته مارپیچ (Twist Drill Bit)
مته مارپیچ یکی از رایج‌ترین و پرکاربردترین انواع مته‌هاست که برای سوراخکاری در مواد مختلف مانند فلز، چوب، پلاستیک و برخی مصالح ساختمانی استفاده می‌شود. طراحی این مته به گونه‌ای است که شیارهای مارپیچی یا حلزونی بر روی بدنه آن قرار گرفته‌اند تا به خروج براده‌ها و تراشه‌های حاصل از سوراخکاری کمک کنند. این ویژگی باعث افزایش کارایی و کیفیت سوراخکاری شده و از گیر کردن مته در حین کار جلوگیری می‌کند.
مته پله‌ای (Step Drill Bit)
مته پله‌ای نوعی مته است که به دلیل طراحی خاص خود، امکان سوراخکاری با اندازه‌های مختلف را در یک قطعه فراهم می‌کند. این مته‌ها بیشتر برای کار با ورق‌های نازک فلزی، پلاستیک و چوب به کار می‌روند و به دلیل قابلیت ایجاد سوراخ‌های پله‌ای یا مخروطی، کاربرد گسترده‌ای در صنایع مختلف دارند.
مته پله‌ای به صورت یک مخروط طراحی شده که به تدریج از نوک به سمت بالای مته افزایش قطر پیدا می‌کند. این مته دارای چندین سطح یا پله است که هر پله اندازه خاصی از سوراخ را ایجاد می‌کند. با هر مرحله برش، قطر سوراخ افزایش می‌یابد و کاربر می‌تواند سوراخ‌هایی با اندازه‌های مختلف ایجاد کند بدون اینکه نیاز به تعویض مته داشته باشد.
انواع سایز مته دریل
متههای دریل در سایزهای مختلف تولید می‌شوند و سایز آن‌ها بر اساس قطر نوک مته سنجیده می‌شود. بسته به ماده‌ای که قصد سوراخکاری آن را دارید (چوب، فلز، بتن و غیره) و همچنین نوع کار (خانگی، صنعتی، ساختمانی)، سایز مته‌ای که نیاز دارید متفاوت خواهد بود. به طور کلی، ”انواع سایز مته دریل“ به صورت زیر می باشد:
متههای کوچک (1 تا 3 میلی‌متر)
این مته‌ها برای ایجاد سوراخ‌های بسیار دقیق و کوچک در مواد نرم و نازک استفاده می‌شوند. از جمله کاربردهای این سایز از مته‌ها می‌توان به جواهرسازی، کارهای الکترونیکی، و سوراخکاریهای دقیق در فلزات نازک و پلاستیک اشاره کرد. این مته‌ها معمولاً برای کارهای ظریف و دقیق در صنایع خاص به کار می‌روند.
متههای متوسط (4 تا 10 میلی‌متر)
این دسته از مته‌ها بیشترین کاربرد را دارند و برای سوراخکاری در مواد مختلف مانند چوب، پلاستیک، فلزات نرم و حتی برخی مصالح ساختمانی مانند گچ و دیوار خشک مناسب هستند. این سایزها به دلیل تنوع کاربرد، در بسیاری از پروژه‌های خانگی و صنعتی استفاده می‌شوند.
متههای بزرگ (بیش از 10 میلی‌متر)
این مته‌ها برای سوراخکاریهای بزرگ‌تر در مواد سخت‌تر مانند بتن، فلزات ضخیم و چوب‌های سنگین به کار می‌روند. معمولاً این سایزها در پروژه‌های ساختمانی بزرگ و صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرند. به دلیل اندازه بزرگ‌تر، نیاز به دستگاه‌های دریل قدرتمندتر برای استفاده از این مته‌ها وجود دارد.
پرکاربردترین سایز مته دریل
با توجه به نوع و کاربرد مته‌ها، برخی از سایزها به دلیل استفاده گسترده‌تر در پروژه‌های روزمره، محبوب‌تر و پرکاربردتر هستند. انتخاب سایز مناسب مته به عواملی مانند نوع ماده، نوع سوراخکاری و قطر پیچ‌ها بستگی دارد. در ادامه برخی از پرکاربردترین سایزهای مته دریل معرفی می‌شوند:
متههای 6 میلی‌متری
این سایز از مته به دلیل تعادل بین دقت و اندازه سوراخ، در بسیاری از پروژه‌های خانگی و نیمه‌صنعتی استفاده می‌شود. از این سایز مته برای سوراخکاری در چوب، دیوارهای خشک و حتی فلزات نازک استفاده می‌شود. این سایز به خصوص در کارهای نصب پیچ و اتصالات خانگی کاربرد فراوان دارد.
متههای 8 میلی‌متری
این سایز یکی از محبوب‌ترین اندازه‌ها در پروژه‌های ساختمانی و فلزکاری است. متههای 8 میلی‌متری برای ایجاد سوراخ‌هایی با اندازه متوسط در فلزات، بتن و دیوارها استفاده می‌شوند. بسیاری از پیمانکاران و صنعتگران از این سایز برای کارهای نصب و مونتاژ در ساختمان‌ها استفاده می‌کنند.
متههای 10 میلی‌متری
این سایز برای سوراخکاری در مواد سخت‌تر مانند بتن، سنگ و فلزات سنگین به کار می‌رود. متههای 10 میلی‌متری قدرت و استحکام بالایی دارند و معمولاً در پروژه‌های بزرگ ساختمانی و صنعتی به کار می‌روند. همچنین در کارهای نجاری سنگین نیز از این سایز مته استفاده می‌شود.
متههای 12 میلی‌متری
متههای 12 میلی‌متری برای سوراخکاریهای بزرگ‌تر و سنگین‌تر طراحی شده‌اند و در پروژه‌های صنعتی و ساختمانی که نیاز به ایجاد سوراخ‌های بزرگ‌تر دارند، به کار می‌روند. این مته‌ها معمولاً برای نصب پیچ‌ها و اتصالات بزرگ و سنگین استفاده می‌شوند.
جدول سایز مته آهن
متههای آهن به طور خاص برای سوراخکاری در فلزات طراحی شده‌اند و معمولاً در پروژه‌های فلزکاری، تعمیرات صنعتی و ساخت و ساز استفاده می‌شوند. در زیر یک جدول استاندارد برای سایزبندی متههای آهن آمده است:
| سایز مته (میلی‌متر) | کاربرد اصلی |
|---|---|
| 1 تا 3 | سوراخکاری در ورق‌های فلزی نازک، کارهای ظریف و دقیق |
| 4 تا 6 | سوراخکاری عمومی در فلزات نرم و متوسط |
| 7 تا 10 | سوراخکاری در فلزات سخت‌تر و ضخیم‌تر |
| 11 تا 20 | سوراخکاری در فلزات ضخیم و سازه‌های فلزی صنعتی |
| 21 تا 30 | پروژه‌های سنگین صنعتی، سازه‌های فلزی بزرگ و قطعات ضخی |
سایز بندی مته‌ها
سایز بندی مته‌ها براساس قطر آن‌ها انجام می‌شود و بسته به نوع پروژه و ماده‌ای که قرار است سوراخکاری شود، انتخاب صحیح سایز مته بسیار حائز اهمیت است. سایزبندی مته‌ها به سه دسته اصلی تقسیم می‌شود:
سایز متههای میلی‌متری
این مته‌ها در سایزهای متنوعی از 1 میلی‌متر تا 30 میلی‌متر و حتی بیشتر تولید می‌شوند. به طور کلی، متههای میلی‌متری برای کارهای دقیق و مهندسی مناسب هستند و کاربرد وسیعی در صنایع مختلف دارند.
سایز متههای اینچی
در برخی کشورها مانند آمریکا، سایزبندی مته‌ها بر اساس اینچ انجام می‌شود. این مته‌ها معمولاً در کارهای چوبی و ساختمانی کاربرد دارند. هر اندازه اینچی مته معادل یک سایز میلی‌متری است و به راحتی قابل تبدیل است.
متههای پله‌ای (Step Drill Bit)
این نوع مته به دلیل طراحی خاص خود قابلیت سوراخکاری با سایزهای مختلف را دارد. متههای پله‌ای بیشتر در ورق‌های فلزی و پلاستیک‌های نازک استفاده می‌شوند و به کاربر این امکان را می‌دهند تا بدون نیاز به تعویض مته، سوراخ‌هایی با قطرهای مختلف ایجاد کند.
نتیجه‌گیری
مته دریل ابزاری ضروری در هر کارگاه و پروژه ساختمانی است که بسته به نوع مواد و کاربردهای مختلف در انواع متنوعی طراحی و تولید می‌شود. انتخاب مته مناسب برای هر پروژه می‌تواند به بهبود کیفیت کار، افزایش سرعت و جلوگیری از آسیب به مواد کمک کند. با شناخت انواع مته‌ها و کاربردهای آن‌ها، می‌توانید به بهترین شکل ممکن از دستگاه دریل خود استفاده کنید و نتیجه مطلوبی به دست آورید.
انتخاب صحیح سایز مته نیز بر دقت و کیفیت کار تأثیر زیادی دارد. از متههای کوچک برای کارهای دقیق تا متههای بزرگ برای پروژه‌های سنگین و صنعتی، هر کدام از این مته‌ها کاربرد خاصی دارند. سایز بندی و انتخاب درست مته متناسب با نوع پروژه و ماده‌ای که باید سوراخکاری شود، به افزایش کارایی و دوام ابزار و همچنین بهبود کیفیت نتیجه نهایی کمک می‌کند.
